1. Bối cảnh lịch sử
Bối cảnh văn hóa, lịch sử của Việt Nam và Hàn Quốc là sự kết hợp phức tạp từ những giá trị truyền thống cho đến hợp tác chính trị và giao lưu kinh tế – văn hóa hiện đại. Việt Nam và Hàn Quốc có những nét văn hóa tương đồng, chẳng hạn như Nho giáo, Phật giáo và Đạo giáo, đã ảnh hưởng đến triết học, chuẩn mực xã hội và hệ thống chính quyền của cả hai nước. Hai quốc gia cũng chia sẻ mục tiêu phát triển giáo dục để góp phần vào sự phát triển kinh tế và tiến bộ xã hội. Bối cảnh lịch sử và văn hóa của Việt Nam và Hàn Quốc cung cấp một di sản văn hóa phong phú và đa dạng được phản ánh trong lợi ích chung và quan hệ đối tác chiến lược của hai bên ngày nay.
Đối với Việt Nam, tác động của cuộc chiến tranh từ năm 1955 đến năm 1975 chính là một trong những động lực lịch sử to lớn để hướng tới hòa bình Cuộc chiến tranh đã gây ra sự tàn phá nặng nề với hàng triệu người dân và binh lính thiệt mạng. Hậu quả của chiến tranh vẫn tồn tại cho đến ngày nay, bao gồm cả thiệt hại về môi trường do sử dụng chất độc da cam và bom mìn chưa nổ tiếp tục đe dọa đến cuộc sống của người dân. Hơn nữa, Việt Nam đã trải qua những thay đổi về kinh tế và xã hội kể từ khi chiến tranh kết thúc. Vì vậy, đối với Việt Nam, hòa bình và ổn định là vô cùng quan trọng để tiếp tục xây dựng đất nước ngày càng ổn định và phát triển. Nhằm thúc đẩy mục tiêu theo đuổi hòa bình, Việt Nam cũng đã và đang xây dựng mối quan hệ chặt chẽ hơn với các nước trong khu vực và cộng đồng quốc tế.
Tương tự, lịch sử của Hàn Quốc được đánh dấu bằng sự chia rẽ và xung đột với Chiến tranh Triều Tiên từ năm 1950 đến năm 1953 đã khiến cho hàng triệu người chết cũng như chia cắt Triều Tiên và Hàn Quốc thành những chủ thể riêng biệt. Kể từ đó, căng thẳng giữa hai bên vẫn ở mức cao, thỉnh thoảng lại bùng phát và xảy ra các sự cố làm tình hình thêm trầm trọng thêm. Hàn Quốc đã đạt được những tiến bộ đáng kể về kinh tế và xã hội trong những thập kỷ gần đây nên ngày càng có nhiều người thừa nhận rằng việc theo đuổi hòa bình sẽ mở đường cho hội nhập kinh tế lớn hơn và giúp cho Hàn Quốc càng phát triển thịnh vượng hơn.
Năm 1992, sau khi Liên Xô tan rã và Chiến tranh Lạnh kết thúc, Việt Nam và Hàn Quốc đã bình thường hóa quan hệ ngoại giao và ký Bản ghi nhớ (MOU) về Hợp tác Kinh tế, Thương mại, Khoa học và Công nghệ. Kể từ đó, mối quan hệ giữa Việt Nam và Hàn Quốc đã phát triển đáng kể, đặc biệt là về quan hệ đối tác thương mại và kinh tế, giao lưu văn hóa và giao lưu nhân dân. Quan hệ đối tác chiến lược giữa Việt Nam và Hàn Quốc hiện nay phát triển mạnh mẽ và đa dạng, bao trùm trên nhiều lĩnh vực như chính trị, kinh tế, văn hóa, giáo dục, khoa học và công nghệ. Quan hệ chính trị giữa hai quốc gia ngày càng được củng cố thông qua các chuyến thăm và trao đổi cấp cao, trong đó có các chuyến thăm của Tổng thống Hàn Quốc và các nhà lãnh đạo Việt Nam, các cuộc họp thường kỳ của Ủy ban hỗn hợp Việt Nam – Hàn Quốc.[1] Về kinh tế, Việt Nam và Hàn Quốc có quan hệ đối tác chiến lược về thương mại và đầu tư, trong đó Hàn Quốc là một trong những nhà đầu tư lớn nhất tại Việt Nam. Thương mại song phương giữa hai nước cũng tăng đáng kể trong những năm qua, đưa Hàn Quốc trở thành một trong những đối tác thương mại quan trọng nhất của Việt Nam.[2] Giao lưu văn hóa giữa Việt Nam và Hàn Quốc cũng phát triển mạnh mẽ, trong đó có hợp tác trong các lĩnh vực như nghệ thuật, âm nhạc, điện ảnh và du lịch. Làn sóng Hàn Quốc (Hallyu) đang ngày càng phổ biến ở Việt Nam, với các bộ phim truyền hình, âm nhạc và thời trang Hàn Quốc ngày càng trở nên phổ biến trong giới trẻ Việt Nam. Trong lĩnh vực giáo dục và khoa học, Việt Nam và Hàn Quốc đã xây dựng mối quan hệ đối tác mạnh mẽ, bao gồm hợp tác nghiên cứu, trao đổi học thuật và đào tạo ngôn ngữ. Tiếng Hàn hiện nay là một trong những ngoại ngữ phổ biến nhất được du học sinh Việt Nam theo học.
Có thể kể đến một số ví dụ về sự hợp tác thành công giữa Việt Nam và Hàn Quốc trong những năm gần đây. Việc Việt Nam tham gia tích cực vào quan hệ đối tác ASEAN – Hàn Quốc đã tạo điều kiện thuận lợi cho hợp tác và hội nhập kinh tế giữa hai nước. Hàn Quốc là một trong những nhà đầu tư lớn nhất tại Việt Nam và đã giúp cải thiện cơ sở hạ tầng, giao thông và lĩnh vực năng lượng của Việt Nam. Cả Việt Nam và Hàn Quốc đều nằm trong sáng kiến Hòa bình và Hợp tác Đông Bắc Á, nhằm thúc đẩy hòa bình, ổn định và thịnh vượng chung trong khu vực thông qua đối thoại, thương mại và giao lưu văn hóa. Việt Nam và Hàn Quốc đã hợp tác nghiên cứu và phát triển trong một số lĩnh vực, bao gồm công nghệ sinh học, công nghệ nano và viễn thông. Sự hợp tác này đã cho phép cả hai nước tăng cường năng lực công nghệ và tạo ra những cơ hội mới cho sự đổi mới và tăng trưởng. Việt Nam và Hàn Quốc đã thúc đẩy giao lưu văn hóa sôi nổi thông qua việc chia sẻ âm nhạc, nghệ thuật. Hai nước cũng tăng cường giao lưu nhân dân thông qua du lịch và giáo dục. Hàn Quốc là một trong những điểm đến hàng đầu của du khách Việt Nam, và tiếng Hàn là một trong những ngoại ngữ phổ biến nhất được du học sinh Việt Nam theo học.
Nhìn chung, các động lực lịch sử tác động đến việc theo đuổi hòa bình của Việt Nam và Hàn Quốc bắt nguồn từ hậu quả tàn khốc của các cuộc xung đột trong quá khứ, mong muốn đạt được tiến bộ kinh tế và xã hội cũng như nhận thức được nhu cầu ổn định trong khu vực. Bên cạnh những khác biệt, cả hai nước đều có chung lợi ích trong việc thúc đẩy hòa bình và ổn định cũng như xây dựng mối quan hệ chặt chẽ hơn với các nước láng giềng trong khu vực và cộng đồng quốc tế.
2. Quan hệ song phương giữa hai quốc gia trong 5 năm gần đây
Tháng 12/2022, Việt Nam – Hàn Quốc chính thức công bố quan hệ đối tác chiến lược toàn diện (CSP). Trong lịch sử, Việt Nam chỉ xác lập CSP với ba quốc gia là Trung Quốc vào năm 2008, Nga vào năm 2012 và Ấn Độ vào năm 2016, Hàn Quốc là quốc gia tầm trung đầu tiên có CSP với Việt Nam.[3] Điều này cho thấy việc nâng cấp quan hệ Hàn Quốc – Việt Nam lên CSP cho thấy Hàn Quốc là một trong những đối tác quan trọng nhất của Việt Nam. Các điểm sáng trong quan hệ song phương giữa Hàn Quốc – Việt Nam có thể kể đến:
(1) Tương tác đa phương và song phương giữa Hàn Quốc và Việt Nam:
- Thành lập Nhóm Nhân vật Nổi tiếng Việt Nam – Hàn Quốc ( EPG):
Nhóm Nhân vật Nổi tiếng Việt Nam-Hàn Quốc (EPG) được thành lập vào năm 2022. EPG nhằm mục đích tăng cường quan hệ song phương và tạo ra các ý tưởng và khuyến nghị sáng tạo. Đại diện của Bộ Ngoại giao Việt Nam và Hàn Quốc đã tham dự buổi lễ, bày tỏ sự lạc quan về tương lai của mối quan hệ hai nước. Bộ trưởng Ngoại giao Bùi Thanh Sơn cũng phát biểu trong buổi lễ rằng Bộ trưởng bày tỏ tin tưởng rằng các thành viên của EPG Việt Nam-Hàn Quốc, với kiến thức học thuật và kinh nghiệm sâu rộng trong nghiên cứu và hoạt động thực tiễn, sẽ mang lại những ý tưởng mới, khuyến nghị hữu ích để góp phần thúc đẩy quan hệ song phương trong giai đoạn hiện nay, cũng như trong trung và dài hạn. Trong bối cảnh quốc tế hiện nay với nhiều phức tạp, EPG Việt Nam – Hàn Quốc sẽ là cơ chế thúc đẩy trao đổi sâu rộng giữa các cựu Đại sứ, chuyên gia hàng đầu của hai nước về phát triển quan hệ song phương.[4]
- Hội nghị “Meet Korea 2022”
Ngoài EPG Việt Nam-Hàn Quốc, các cuộc họp và sự kiện khác đã được tổ chức nhằm tăng cường quan hệ đối tác chiến lược giữa Việt Nam và Hàn Quốc. “Meet Korea 2022” được tổ chức nhằm thúc đẩy quan hệ đối tác đầu tư và tăng cường thương mại song phương giữa hai nước. Sự kiện nhằm thu hút các nhà đầu tư Hàn Quốc và các lĩnh vực liên quan như đầu tư, thương mại, nông nghiệp, giáo dục và giao lưu nhân dân. Thứ trưởng Ngoại giao Nguyễn Minh Vũ phát biểu tại hội nghị: “Đây là sự kiện đầu tiên trong chuỗi hoạt động đánh dấu 30 năm quan hệ ngoại giao giữa Việt Nam và Hàn Quốc, nhằm tăng cường quan hệ đối tác đầu tư giữa Hàn Quốc và Việt Nam cũng như Thanh Hóa nói riêng”. Đại sứ Hàn Quốc tại Việt Nam Park Noh Wan cho biết ông hy vọng sự kiện này sẽ là sự mở đầu cho một giai đoạn phát triển mới của quan hệ đối tác chiến lược giữa hai nước, cũng như giữa Hàn Quốc và Thanh Hóa và các địa phương khác ở khu vực Bắc và Bắc Trung Bộ của Việt Nam.[5]
- Góp mặt tại các diễn đàn đa phương
Việt Nam và Hàn Quốc đã tham dự nhiều cuộc họp liên quan đến ASEAN, nơi các quan chức cấp cao thảo luận về hợp tác khu vực và công tác chuẩn bị cho các hội nghị cấp cao sắp tới. Các cuộc họp này bao gồm Hội nghị quan chức cấp cao ASEAN (SOM) tại Bangkok, nơi các đại biểu rà soát công tác chuẩn bị cho Hội nghị cấp cao ASEAN lần thứ 34 và thảo luận về quan hệ đối tác bền vững[6]. Hội nghị quan chức cấp cao ASEAN+3 và Cấp cao Đông Á (EAS) tại Bangkok tập trung vào việc hoàn thiện công tác chuẩn bị cho Hội nghị Bộ trưởng Ngoại giao ASEAN + 3 lần thứ 20[7] và Hội nghị Bộ trưởng Ngoại giao EAS lần thứ 9. Các cuộc thảo luận tại các cuộc họp này bao gồm các lĩnh vực như hợp tác biển, phòng chống tội phạm xuyên quốc gia, an ninh mạng, ứng phó với thiên tai và phát triển bền vững.
(2) Hợp tác an ninh – quốc phòng
Trong khi quan hệ kinh tế và giao lưu nhân dân giữa Hàn Quốc và Việt Nam đã phát triển mạnh mẽ trong những năm gần đây, hợp tác an ninh đang trên đà phát triển. Trong khuôn khổ CSP, các nhà lãnh đạo của cả hai bên đã đồng ý tăng cường hợp tác song phương trong ngành công nghiệp vũ khí, an ninh hàng hải, hậu cần quân sự, an ninh mạng và các lĩnh vực khác[8]. Kể từ năm 2012, hai nước đã tổ chức các cuộc đối thoại quốc phòng song phương hàng năm để thúc đẩy sự hiểu biết lẫn nhau và thúc đẩy các hành động chung trong việc giải quyết các thách thức an ninh chung, như an ninh hàng hải và hàng không, cũng như các mối đe dọa hạt nhân trên bán đảo Triều Tiên. Hàn Quốc đã giúp Việt Nam tăng cường năng lực hải quân bằng cách chuyển giao hai tàu hộ tống lớp Pohang cũ cho Quân chủng Hải quân, Quân đội nhân dân Việt Nam[9]. Các tàu của Hải quân Hàn Quốc cũng đã thực hiện ba chuyến ghé cảng Đà Nẵng vào các năm 2017, 2018 và 2019, và tham gia các cuộc tập trận liên lạc với Hải quân Việt Nam. Tại Đối thoại Quốc phòng Seoul vào tháng 4/2018, Hàn Quốc đã đón tiếp Bộ trưởng Quốc phòng Việt Nam Ngô Xuân Lịch và nhất trí đưa ra tuyên bố chung về hợp tác quốc phòng[10]. Trong chuyến thăm tiếp theo của Bộ trưởng Quốc phòng Hàn Quốc Song Young-moo vài tháng sau đó, hai nước đã ký một biên bản ghi nhớ về “hỗ trợ hậu cần cho lực lượng gìn giữ hòa bình, thiên tai và cứu trợ nhân đạo”[11].
Hơn nữa, nhờ sự hiện diện đáng kể của các công ty Hàn Quốc tại Việt Nam, Hàn Quốc có trách nhiệm đầu tư vào khả năng chống chịu với biến đổi khí hậu của Việt Nam. Với thị phần lớn trong xuất khẩu của Việt Nam, Samsung đã cam kết sử dụng 100% năng lượng tái tạo ở Trung Quốc, Châu Âu và Hoa Kỳ, nhưng công ty đã không thực hiện cam kết tương tự tại Việt Nam, mặc dù thị phần khá lớn trong hoạt động sản xuất điện thoại di động tại nước này[12].
(3) Hợp tác kinh tế
Mối quan hệ hiện tại giữa Việt Nam và Hàn Quốc đã được xây dựng trên nền tảng vững chắc dựa trên việc tăng cường tin cậy lẫn nhau, phát triển quan hệ nhân dân hai nước và hợp tác kinh tế mạnh mẽ. Hợp tác kinh tế mạnh mẽ đã đóng vai trò là xương sống của mối quan hệ Việt Nam – Hàn Quốc, trong đó Hiệp định Thương mại tự do Việt Nam – Hàn Quốc (VKFTA) có hiệu lực vào năm 2015 đóng một vai trò quan trọng. Trong năm 2017 và 2018, Hàn Quốc đã vượt qua Hoa Kỳ trở thành đối tác thương mại lớn thứ hai của Việt Nam, mặc dù đã giảm xuống thứ ba vào năm 2019[13]. Việt Nam cũng là thị trường xuất khẩu lớn thứ ba của Hàn Quốc (tổng kim ngạch xuất khẩu của Hàn Quốc đạt 48,5 tỷ USD vào năm 2020). Tính đến cuối năm 2021, Hàn Quốc là nhà đầu tư nước ngoài lớn nhất của Việt Nam, với lũy kế vốn đăng ký đạt 5,21 tỷ USD[14]. Các khoản đầu tư của Hàn Quốc bao gồm nhiều lĩnh vực kinh tế, từ chế biến và sản xuất đến bất động sản, bán lẻ và xây dựng[15]. Với dân số hơn 5 triệu người và tốc độ tăng trưởng GDP bình quân 33,2017% trong giai đoạn 2021-23, Việt Nam là cửa ngõ lý tưởng để các nhà đầu tư Hàn Quốc mở rộng sang Đông Nam Á, đặc biệt là tiểu vùng Mekong.
Tăng cường quan hệ kinh tế với Hàn Quốc giúp Việt Nam giảm sự phụ thuộc thương mại vào Trung Quốc, được một số nhà hoạch định chính sách Việt Nam coi là một vấn đề an ninh. Xu hướng các công ty Hàn Quốc chuyển cơ sở sản xuất sang Việt Nam đã tăng tốc trong những năm gần đây, một phần do nỗ lực đa dạng hóa khỏi Trung Quốc trong bối cảnh gián đoạn do chiến tranh thương mại Mỹ-Trung. Việt Nam là nước nhận viện trợ hàng đầu của Hàn Quốc trên thế giới, không chỉ Đông Nam Á, trong hơn một thập kỷ. Năm 2019, chi tiêu ODA của Hàn Quốc cho Việt Nam đạt 108,5 triệu USD (giảm so với mức đỉnh 242,5 triệu USD năm 2013), chiếm 23% ODA của Hàn Quốc cho ASEAN[16]. Môi trường kinh tế ổn định của Việt Nam và các chính sách đầu tư trực tiếp nước ngoài thuận lợi đã biến Việt Nam thành lựa chọn ưu tiên của các nhà đầu tư Hàn Quốc.
(4) Giao lưu, trao đổi văn hoá – xã hội
Trao đổi văn hóa và quan hệ giữa người với người được nhấn mạnh như những thành phần thiết yếu của quan hệ đối tác chiến lược toàn diện. Những nỗ lực đã được thực hiện để tăng cường trao đổi văn hóa, đặc biệt là trong giới trẻ, và quảng bá văn hóa Việt Nam tại Hàn Quốc. Việc thành lập một Trung tâm Văn hóa Việt Nam tại Hàn Quốc cũng được hai bên hướng tới. Giáo dục tiếng Hàn tại Việt Nam và hỗ trợ công dân Việt Nam tại Hàn Quốc đã được thảo luận trong các cuộc gặp song phương
Năm 2019, người Việt Nam chiếm nhóm người nước ngoài lớn thứ hai tại Hàn Quốc với gần 225.000 cư dân, chỉ sau cư dân Trung Quốc; Việt Nam cũng là quê hương của khoảng 170.000 công dân Hàn Quốc[17]. Theo Trung tâm ASEAN-Hàn Quốc, sinh viên Việt Nam cũng chiếm 91,5% sinh viên từ các quốc gia ASEAN học tập tại Hàn Quốc vào năm 2020, với gần 60.000 sinh viên trong nước[18]. Những con số ban đầu cho thấy sinh viên Việt Nam có thể đã vượt qua sinh viên Trung Quốc để trở thành nhóm công dân nước ngoài lớn nhất học tập tại Hàn Quốc trong năm nay[19]. Phụ nữ Việt Nam cũng chiếm tỷ lệ lớn nhất trong số người di cư kết hôn ở Hàn Quốc trong những năm gần đây, với hơn 42.000 người di cư kết hôn từ Việt Nam cư trú tại Hàn Quốc vào năm 2020[20]. Không có gì đáng ngạc nhiên khi Hàn Quốc cũng đón nhiều khách du lịch từ Việt Nam hơn bất kỳ quốc gia thành viên ASEAN nào khác, ngược lại Thái Lan và Việt Nam là điểm đến ưa thích của khách du lịch Hàn Quốc ở Đông Nam Á.114 Không cần phải nói, mối quan hệ giữa nhân dân Hàn Quốc và Việt Nam mạnh mẽ hơn mối liên hệ của Seoul với bất kỳ nơi nào khác ở Đông Nam Á.
Nhìn chung, quan hệ Đối tác chiến lược toàn diện Việt Nam – Hàn Quốc hướng tới mục tiêu làm sâu sắc hơn quan hệ song phương trên nhiều lĩnh vực, tăng cường hợp tác kinh tế, củng cố an ninh quốc phòng, thúc đẩy giao lưu văn hóa, đóng góp cho an ninh và hòa bình quốc tế. Các kế hoạch và bước đi cụ thể đã được thực hiện để thúc đẩy hợp tác song phương giữa Seoul và Hà Nội
3. Triển vọng và thách thức trong quan hệ Việt Nam – Hàn Quốc
3.1. Cơ hội và triển vọng hợp tác
Mối quan hệ đối tác chiến lược toàn diện giữa Việt Nam và Hàn Quốc sẽ tiếp tục được củng cố trong thời gian sắp tới theo hướng “hợp tác cùng có lợi” và “hợp tác phát triển tương lai” (Thanh Hoa, 2018). Hàn Quốc sẽ tiếp tục mở rộng quan hệ ngoại giao, kinh tế, và an ninh với Việt Nam. Điều này xuất phát từ những tiềm năng của Việt Nam như: nguồn lao động tay nghề tương đối cao và tay nghề cao dồi dào, thị trường tiêu thụ rộng lớn, sự phát triển nhanh chóng của tầng lớp trung lưu và thế hệ trẻ, nền kinh tế tăng trưởng nhanh chóng. Đặc biệt, sự ổn định về chính trị của Việt Nam so với các nền kinh tế mới nổi khác giúp các công ty Hàn Quốc hạn chế gặp nhiều rắc rối trong quá trình đầu tư.[21]
Những nhân tố trên giúp tạo động lực cho Hàn Quốc đẩy mạnh đầu tư hơn nữa tại thị trường Việt Nam trên nhiều lĩnh vực, đặc biệt là ngành ô tô, điện tử, dệt may và giày dép. Với môi trường kinh tế ổn định và năng động, Việt Nam hứa hẹn tiếp tục là một quốc gia thu hút được nhiều đầu tư, nhất là từ những tập đoàn lớn của Hàn Quốc như Samsung, SK, LG, Lotte and Hyundai. Samsung, nhà đầu tư nước ngoài lớn nhất tại Việt Nam, đã chi hơn 18 tỷ đô và dự tính chi hơn 20 tỷ đô cho khoản đầu tư tại quốc gia này.[22] Đồng thời, Việt Nam tiếp tục tận dụng các khoản đầu tư từ Hàn Quốc để cải thiện và nâng cao chất lượng lao động. Cụ thể, Việt Nam đã và đang đẩy mạnh các hoạt động trao đổi công dân với Hàn Quốc. Số lượng du học sinh Việt Nam tại Hàn Quốc không ngừng tăng nhanh và tăng gấp đôi từ 7.000 người vào năm 2016 đến 14.000 người vào năm 2017.[23] Dù số lượng lao động Việt Nam tại Hàn Quốc đang ở mức cao nhưng trong tương lai, cả hai quốc gia sẽ tiếp tục đẩy mạnh trao đổi lao động hơn nữa ở các ngành như sản xuất chế tạo, xây dựng, nông nghiệp, và ngư nghiệp vì Hàn Quốc đang cần một nguồn cung lao động lớn.[24] Tổng thống Hàn Quốc Yoon Suk-yeol đã nhận định rằng Việt Nam là một “quốc gia đối tác cối lõi” trong chiến lược Ấn Độ Dương – Thái Bình Dương của Hàn Quốc và Sáng kiến Đoàn kết Hàn Quốc – ASEAN.[25] Và vì vậy, Việt Nam sẽ tiếp tục đóng một vai trò quan trọng trong chính sách hướng về Đông Nam Á của Hàn Quốc.
Đồng thời, sự nâng cấp quan hệ giữa Việt – Hàn còn thể hiện những nỗ lực của hai quốc gia trong việc giảm sự lệ thuộc vào các cường quốc bên ngoài. Điều này là vô cùng cần thiết đặt trong bối cảnh cạnh tranh giữa các nước lớn và bất ổn chính trị diễn ra ngay trong lòng các cường quốc, làm ảnh hưởng đến tính ổn định của thị trường đầu tư nước ngoài. Hàn Quốc với NSP tập trung vào phát triển quan hệ với Ấn Độ và các quốc gia Đông Nam Á, đặc biệt chú trọng đến tăng cường hợp tác với Việt Nam, đã cho thấy những nỗ lực của quốc gia này trong việc giảm sự phụ thuộc về kinh tế với các đối tác thương mại truyền thống như Mỹ và Trung Quốc. Trong khi đó, với mong muốn giảm sự lệ thuộc nguồn cung quân sự vào Nga, Việt Nam đã tăng cường các hợp tác về an ninh với Hàn Quốc. Trong khuôn khổ CSP, hai quốc gia đã cam kết gia tăng an ninh hàng hải, quốc phòng và công nghiệp quốc phòng. Từ năm 2012, hai quốc gia đã tổ chức các cuộc đối thoại quốc phòng song phương thường niên nhằm tăng cường hiểu biết lẫn nhau và thúc đẩy hành động chung trong giải quyết các thách thức an ninh cũng như các mối đe dọa hạt nhân ở bán đảo Triều Tiên. Năm 2021, Hàn Quốc và Việt Nam cũng cam kết tăng cường hợp tác trong lĩnh vực an ninh hàng hải, sản xuất vũ khí và giáo dục đào tạo quốc phòng.[26] Đây đều là những động thái cho thấy động lực của mối quan hệ song phương Việt – Hàn nằm ở việc hợp tác để củng cố sức mạnh nội tại quốc gia.
3.2. Thách thức
Dù sở hữu nhiều triển vọng để tăng cường hợp tác và phát triển trong tương lai, nhưng Hàn Quốc và Việt Nam tiếp tục gặp phải những thách thức về bất cân xứng thương mại trong tương quan nền kinh tế giữa hai quốc gia. Tuy nhiên, hai quốc gia đã có những động thái nhằm khắc phục điều này thông qua hợp tác trong lĩnh vực công nghiệp hỗ trợ, công nghiệp ô tô, phụ tùng và nhiều dự án hợp tác khác (Nguyen & Dinh, 2019, tr.33). Nhưng vấn đề nâng cao năng lực của nền kinh tế để đôi bên cùng có lợi sẽ vẫn là một trong những mục tiêu mang tính lâu dài để có thể đạt được những kết quả như mong muốn.
Đồng thời, dù quan hệ an ninh và quốc phòng giữa hai quốc gia đã được thúc đẩy nhưng vẫn chưa đạt được một kết quả nhất định. Mặc dù ngành công nghiệp quốc phòng của Hàn Quốc có thể hưởng lợi từ việc Việt Nam thúc đẩy hiện đại hóa quân đội và đa dạng hóa vũ khí, hợp tác công nghiệp quân sự giữa hai nước vẫn còn hạn chế (Huynh, 2023). Điều này có thể được lý giải do các hoạt động quốc phòng chung giữa Việt Nam và Hàn Quốc vẫn chưa được thể chế hóa tốt nên vẫn còn diễn ra tình trạng không thường xuyên và thiếu nhất quán. Vì vậy, thách thức đặt ra giữa hai quốc gia là phải thảo luận về những vấn đề an ninh thương xuyên hơn nữa và sớm hiện thực hoá những mục tiêu được thể hiện trong các bản ghi nhớ về hợp tác quốc phòng.
Sự hạn chế về hợp tác này có thể phần nào được lý giải do sự tác động của nhân tố bên ngoài như Trung Quốc. Việt Nam hướng đến các thoả thuận vũ khí mới với các đối tác mới như Ấn Độ, Nhật Bản và Mỹ đã cho thấy nỗ lực tăng cường sức mạnh an ninh tại khu vực trước nguy cơ bị chi phối bởi Trung Quốc. Đồng thời, Việt Nam đang hiện đại hóa và mở rộng lực lượng hải quân với số lượng tàu ngầm nhập khẩu chiếm 43% khối lượng vũ khí chính trong vòng 20 năm (1999 – 2018) cũng thể hiện rõ rõ phản ứng của Việt Nam trước những tuyên bố chủ quyền của Trung Quốc tại khu vực Biển Đông.[27] Trong khi đó, Hàn Quốc lại muốn hạn chế bị lôi kéo vào những vấn đề khu vực mang tính nhạy cảm như mối quan hệ căng thẳng giữa Việt Nam và Trung Quốc.[28] Chiến lược Ấn Độ Dương – Thái Bình Dương của Hàn Quốc thể hiện quan điểm về Trung Quốc khác hẳn của Mỹ khi xem khu vực này là nơi mà “các quốc gia thể hiện sự đa dạng về hệ thống chính trị” và “không nhắm đến hay loại trừ bất kỳ quốc gia nào”. Hơn nữa, Hàn Quốc cũng xem Trung Quốc là “đối tác khu vực quan trọng” trong chiến lược của mình.[29] Do đó, những ưu tiên và phản ứng khác nhau giữa Hàn Quốc và Việt Nam đối với nhân tố Trung Quốc tại khu vực khiến cho hợp tác quốc phòng giữa hai quốc gia còn nhiều hạn chế.
4. Phần kết luận
Mối quan hệ Việt Nam – Hàn Quốc được định hình bởi các yếu tố lịch sử, kinh tế và văn hóa. Trong lịch sử, hai quốc gia đã có những tương tác qua lại từ rất sớm. Hiện tại, Việt Nam và Hàn Quốc tiếp tục phát triển mối quan hệ lên mức đối tác chiến lược, góp phần đẩy mạnh hơn nữa hợp tác phát triển kinh tế, an ninh, giáo dục và trao đổi văn hóa. Với “Chính sách miền nam mới”, Hàn Quốc đã thể hiện sự chuyển hướng hợp tác mạnh mẽ hơn nữa với khu vực ASEAN, trong đó đặc biệt đề cao đối tác quan trọng là Việt Nam. Sự thành công lớn nhất và có nhiều triển vọng trong hợp tác Việt Nam – Hàn Quốc đến từ lĩnh vực kinh tế. Cả hai quốc gia đã trở thành những đối tác không thể tách rời trong thương mại và đầu tư, và quan hệ đối tác chiến lược toàn diện càng đảm bảo mang lại kết quả đôi bên cùng có lợi cho mối quan hệ song phương này. Trong khi đó, hợp tác về an ninh lại bộc lộ nhiều hạn chế do thiếu những động thái mang tính quyết định và nhất quán hơn xuất phát từ sự khác biệt về thứ bậc ưu tiên đối với các vấn đề khu vực. Nhìn một cách tổng thể, mối quan hệ Việt Nam – Hàn Quốc là một nhân tố quan trọng trong việc định hình cục diện địa chính trị của khu vực.
Tài liệu tham khảo:
[1] Huynh Tam Sang (Feb 10, 2023). What to Expect from the Vietnam–South Korea Comprehensive Strategic Partnership. ISEAS. https://fulcrum.sg/what-to-expect-from-the-vietnam-south-korea-comprehensive-strategic-partnership/
[2] Vietnam News Agency (December 23, 2022). Vietnam to become South Korea’s third largest trade partner. VnExpress. https://e.vnexpress.net/news/economy/vietnam-to-become-south-koreas-third-largest-trade-partner-4551838.html
[3] Sang, H. T. (2023). What to Expect from the Vietnam–South Korea Comprehensive Strategic Partnership. ISEAS Perspective, 2023
[4]ttps://dav.edu.vn/en/launching-ceremony-and-first-meeting-of-vietnam-korea-eminent-persons-group/
[5] (https://tuoitrenews.vn/news/politics/20220326/meet-korea- 2022-trao-sung-cho-việt-nam-hàn-chiến-lược-đối-tác/66355.html
[6] https://en.vietnamplus.vn/vietnam-attends-asean-senior-officials-meeting-in-thailand/154797.vnp
[7] https://en.vietnamplus.vn/vietnam-attends-asean3-eas-senior-officials-meetings/156977.vnp
[8] Yonhap News Agency, “S. Korea, Vietnam hold annual strategic defense dialogue,” 5 September
2022, https://en.yna.co.kr/view/AEN20220905008800325
[9] Anh Sơn, “Báo Hàn Quốc: tàu săn ngầm vừa giao Việt Nam tương đương tàu mới,” Thanh Niên, 10
October 2018, https://thanhnien.vn/bao-han-quoc-tau-san-ngam-vua-giao-viet-nam-tuong-duong-taumoi-post797659.html
[10] Prashanth Parameswaran, “What’s in the New Vietnam-South Korea Defense Pact,” Diplomat, June 7, 2018, https://thediplomat.com/2018/06/whats-in-the-new-vietnam-south-korea-defense-pact.
[11] Ibid.
[12] Lien Hoang and Kim Jaewon, “Samsung Urged to Use 100% Green Energy in South Korea and Vietnam,” Nikkei Asia, June 29, 2021, https://asia.nikkei.com/Spotlight/Environment/Climate-Change/Samsung-urged-to-use-100-green-energy-in-South-Korea-and-Vietnam; and Kim Eun-jin, “Samsung Electronics’ Smartphone Exports From Vietnam Decreases Last Year, Business Korea, February 4, 2021, http://www.businesskorea.co.kr/news/articleView.html?idxno=59866.
[13] World Bank, “Korea Rep. Trade Data,” World Bank’s World Integrated Trade Solutions, 2019, https://wits.worldbank.org/CountryProfile/en/Country/KOR/Year/2019/Summary.
[14]Jung Suk-yee, “Vietnam Emerges as Korea’s 3rd-largest Trading Partner,” Business Korea, 22
December 2022, http://www.businesskorea.co.kr/news/articleView.html?idxno=106461
[15] Thi Uyên, “Bộ trưởng Ngoại giao Bùi Thanh Sơn thăm chính thức Hàn Quốc,” VOV, 9 February
2022,https://vov.vn/chinh-tri/bo-truong-ngoai-giao-bui-thanh-son-tham-chinh-thuc-han-quocpost923076.vov
[16] ASEAN-Korea Centre, 2020 ASEAN and Korea in Figures
[17] “Number of Foreign Residents in Korea Tops 2.5 Million,” Yonhap, February 17, 2020, https://en.yna.co.kr/view/AEN20200217003000315; and South Korean Ministry of Foreign Affairs, “Overseas Koreans Country of Residence,” https://www.mofa.go.kr/www/wpge/m_21509/contents.do.
[18] ASEAN-Korea Centre, 2020 ASEAN and Korea in Figures, 161.
[19] Kim Yon-se, “7 in 10 Foreign Students Are Vietnamese or Chinese,” Korean Herald, April 9, 2021, http://www.koreaherald.com/view.php?ud=20210429000268.
[20] ASEAN-Korea Centre, 2020 ASEAN and Korea in Figures, 158
[21] Nguyen, H. T., & Dinh, B. H. A. (2019). Friendly and partnership based relationship between Vietnam and South Korea the nature, current development and future prospect. International Journal of Research in Finance and Management, 2(1), 30-36.
[22] Sang, H. T. (2023). What to Expect from the Vietnam–South Korea Comprehensive Strategic Partnership. ISEAS Perspective, 2023(4), 1-11.
[23] Nđd. Nguyen & Dinh (2019)
[24] Sơn Nguyễn. (2023). Hàn Quốc cần hơn 12.000 lao động Việt trong năm 2023. Báo Dân Trí. https://dantri.com.vn/lao-dong-viec-lam/han-quoc-can-hon-12000-lao-dong-viet-trong-nam-2023-20230315154801590.htm
[25] Onchi, Y. (2022). South Korea’s Yoon draws closer to ASEAN, keeping distance from China. Nikkei Asia. https://asia.nikkei.com/Politics/International-relations/South-Korea-s-Yoon-draws-closer-to-ASEAN-keeping-distance-from-China#:~:text=South%20Korea%27s%20Yoon%20draws%20closer%20to%20ASEAN%2C%20keeping%20distance%20from%20China,-President%20welcomes%20Vietnam%27s&text=SEOUL%20%2D%2D%20South%20Korean%20President,keeps%20China%20at%20arm%27s%20length
[26] Yonhap News. (2021). S. Korea, Vietnam vow to boost defense ties during vice-ministerial talks. Yonhap News Agency. https://en.yna.co.kr/view/AEN20210916009300325
[27] Wezeman, T. S. (2019). Arms Flows to South East Asia. SIPRI Publication. https://www.sipri.org/publications/2019/other-publications/arms-flows-south-east-asia
[28] Botto, K. (2021). South Korea Beyond Northeast Asia: How Seoul Is Deepening Ties With India and ASEAN.Carneige Endowment for International Peace. https://carnegieendowment.org/2021/10/19/south-korea-beyond-northeast-asia-how-seoul-isdeepening-ties-with-india-and-asean-pub-85572
[29] Park, J. (2023). South Korea’s Enduring Restraint Toward China. The Diplomat. https://thediplomat.com/2023/02/south-koreas-enduring-restraint-toward-china/
